ΛΟΥΪΖΑ, Βηθλεέμ Τέλιου

Κοινή ονομασία φυτού: Λουΐζα ή Λιππία ή κιτρίοσμος     

Ονομασία στο έργο του Ελύτη: Λουΐζα

Επιστημονική ονομασία: Alloysia triphylla ή Alloysia citriadora ή Lemon Verbena ή Lippia triphylla                                                                                 

Οικογένεια: Βερβρνίδες (Verbenaceae)

Περιγραφή:

Το γένος βερβένα (Verbena) ή ιεροβοτάνη περιλαμβάνει 100 είδη των τροπικών και εύκρατων χωρών. Το ύψος του ποώδους και πολυετούς αυτού φυτού φθάνει πολλές φορές τα 80 εκ., συνήθως όμως δεν ξεπερνά  τα 35-40 εκ. Ο βλαστός του, που έχει τετραγωνική τομή, φέρει αντίθετα και αδρά φύλλα, λίγο πολύ οδοντωτά. Η αναγνώριση όμως του φυτού γίνεται κυρίως από τις ταξιανθίες του, που είναι επιμήκεις στάχυες, πάνω στους οποίους τα μικρά και σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους άνθη ανοίγουν διαδοχικά από κάτω προς τα πάνω. Η ανθοφορία συνεχίζεται από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Η βοτάνι αυτή, στην οποία αποδίδονται ιδιότητες επουλωτικές, χρησιμοποιείται ακόμη για την παρασκευή ηρεμιστικού αφεψήματος. Ποώδεις, πολυετής (πάνω από 5 έτη) φυλλοβόλος θάμνος ύψους 1-3 m, με έντονη οσμή λεμονιού. Βλαστός χρώματος σκούρου γκρι που ξυλοποιούνται γρήγορα. Φύλλα με άρωμα λεμονιού, αντίθετα ή σε τριμερείς σπονδύλους, οδοντωτά ή έλλοβα, χρώμα πολύ ανοικτό πράσινο, σχήμα λογχοειδές, μήκος 5-7 cm,. Χρώμα άνθους λευκό, ρόδινα ή ιόχροα. Τα άνθη είναι μικρά κατά κεφάλια ή στάχυς. Κάλυκας με 2-4 οδόντες ή λοβούς, στεφάνη τετράλοβη ή δίχειλη με σωλήνα ή κυρτό. Στήμονες 4 διδύναμοι κοντότερη από την στεφάνη, ωοθήκη δίχωρη. Στη Β. Αμερική το γένος βερβένα περιλαμβάνει περίπου 25 αυτοφυή ή καλλιεργούμενα είδη, άλλα όρθια και άλλα έρποντα στο έδαφος. Τα στάχυα τους παρουσιάζουν, στα είδη που αναπτύσσονται προς τα πάνω, όψη κηροπηγίου, ενώ στα έρποντα είδη έχουν ταξιανθίες πολύ περισσότερο πυκνές. Τα καλλιεργούμενα ως κοσμητικά υβρίδια της βερβένας προέρχονται από διασταυρώσεις αμερικάνικων ειδών και έχουν ωραία άνθη. Τα φυτά αυτά πολλαπλασιάζονται με σπορά, με παραφυάδες ή με μοσχεύματα

Ιστορία:

 Η Λουΐζα είναι φυτό πολυετές, αρωματικό, πλούσιο σε αιθέρια έλαια και η καταγωγή του είναι από την Αμερική. Το έφεραν στην Ευρώπη οι Ισπανοί τον 17ο αιώνα. Αρχικά, το βότανο ονομαζόταν «κέντρον». Το όνομα « Λουίζα » το πήρε προς τιμή της Μαρίας-Λουΐζας Τήρησα ντε Πάρμα, συζύγου του βασιλιά Κάρλος του 4ου της Ισπανίας, επειδή, σύμφωνα με αναφορές, το έπινε συχνά. Λέγεται και λεμονόχορτο. Επίσης από τέτοια ξύλα κατασκεύασαν οι Μακεδόνες τα τείχη της Κτησιφώντος στη δυτική όχθη του Τίγρητος ποταμού, κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πριν από 23 αιώνες. Βρέθηκαν δε στα χρόνια μας να διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση.( Το ξύλο αυτό έχει μεγάλη αντοχή στο νερό και στην εργασία , διότι περιέχει αιθέριο έλαιο.)

Συστατικά: Το φυτό περιέχει αιθέριο έλαιο.

Ιδιότητες: Το βότανο της Λουΐζας χρησιμοποιείται  ευρύτερα:
1) για νοσήματα του στομάχου
2) σταματά την διάρροια και την αιμορραγία
3) είναι βοηθητικό του αδυνατίσματος καθώς λιώνει τα λίπη του οργανισμού
4) είναι αποτελεσματικό τονωτικό αλλά ταυτόχρονα και
5) καταπραϋντικό
είναι
6) αντιπυρετικό
7) διουρητικό και συνίσταται σε περιπτώσεις νεφρολιθιάσεων

βοηθάει αποτελεσματικά η Λουΐζα: 

1) στην αποτοξίνωση του οργανισμού
2) στην κυτταρίτιδα και
3) στην αποβολή των περιττών υγρών
το αφέψημα της είναι άκρως ευεργετικό για
το πεπτικό σύστημα καθώς βοηθάει τα άτομα που υποφέρουν από:
1) δυσπεψία
2) μετεωρισμό
3) νευραλγίες και
4) κολικούς του στομάχου και των εντέρων

είναι δηλαδή:

1) αντισπασμωδικό

2) αντιπυρετικό

3) ηρεμιστικό και 

4) άριστο στομαχικό με
5) ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες